کد مطلب:36511 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:243

علم سودبخش و علم زیان بخش











و اعلم انه لا خیر فی علم لا ینفع،

علمی كه نافع نباشد نیكو نیست. در روایات آمده است كه ما دوگونه علم داریم: علم نافع و علم ضار یعنی علم زیان آور. چنین نیست كه مطلق علم آموختن یا مطلق عالم شدن، مطلوب و ممدوح باشد. آموختن علم نافع ممدوح است و آموختن علم غیر نافع ناممدوح. یكی از مصادیق مهم علم غیر نافع، علمی است كه آدمی به آن عمل نكند، حتی اگر ظاهر آن علم شریف و محترم باشد. زیرا از دیدگاه اسلام شخص عالم مهم است، نه خود علم. علم، یعنی كلماتی كه در كتابها نوشته شده یا در اذهان است، چندان مورد توجه نیست. مسئله ی مهم احوال شخص عالم است. عالمی كه عامل به علم خود نیست، موجود خیری نیست، شر است و علمی كه نزد اوست هم به همین صفت شر، متصف می شود. از سوی دیگر شخصی كه علم اندكی دارد اما به همان علم اندك عمل می كند، موجود خیری است، و علمی هم كه نزد اوست مبارك است. چرا كه علم وقتی به عمل درنیامد به كار مفاخره و مراء و جدال و خودستایی و نظیر اینها خواهد آمد. علمی كه به آن عمل نشود بیش از هر چیز پندار خودبینی را فربه می كند و به تعبیر مولوی به جای اینكه شخص را سبك كند، سنگین خواهد كرد و به جای اینكه او را آماده ی پرواز كند، بیشتر به زمین خواهد چسباند:

[صفحه 19]

علمهای اهل دل حمالشان
علمهای اهل تن احمالشان


علم چون بر دل زند یاری شود
علم چون بر تن زند باری بود (...)


لیك چون این بار را نیكو كشی
بار برگیرند و بخشندت خوشی


(مثنوی، دفتر اول، ابیات 3452 -56)[1].


صفحه 19.








    1. مثنوی معنوی، به تصحیح و پیشگفتار عبدالكریم سروش، شركت انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.